bx{ eoia/ (wkJheo'
eo?fvN)L raohpK bJh ihtB-o/yk
1- bx{
iwQK-yaks/ eh jB <
bx{ eoia/
dh gfoGk;ak d/jksh, Bhw ;afjoh ns/ ;afjoh y/soK ftu ofj oj/ b'eK dh nkwdB ns/
ofjD-;fjD d/ fwnko B{z T[uk u[ZeD bJh XB-bkG, eoia/ ns/ j'o ;/tktK ns/ pj[s
S'NhnK ok;ahnK d/ T[sgkdK dk gqpzX eoB d/ o{g ftu ehsh iKdh j?. fJj ;[ftXktK
gqdkB eoB tkbhnK ;z;EktK B{z eo?fvN ;z;Ek fejk iKdk j?.
2- bkr{ j'D
tkbhnK ftnki doQK eh jB <
ftnki do
gqDkbh ftu ;[Xko ;kv/ d/;a ftu 1991 ftu nkofEe y/so ftu ;a[o{ ehs/ ;[XkoK dk
nfByVtK nzr j?. ;[XkoK dh fJ; gqfefonk Bkb fJe;[osk ti'I p?IeK d[nkok bx{ eoiak
;zrmBK B{z iK bx{ eoiak ;zrmBK d[nkok ;t? ;jkfJe ;wz{jK|bkG gqkgs eoB tkb/
w?IpoK B{z fdZs/ ikD tkb/ eofianK s/ bkr{ j'D tkbhnK ftnki dhnK doQK dk nfXeko
T[BQK dh fJZSk s/ SZv fdZsk frnk j?. gozs{ p?IeK d[nkok iksh s"o s/ fdZs/
eofianK s/ ftnki dh do s/ bkr{ j'D tkbh ;hwk pd;s{o ikoh j?.
3- bx{ eoia//
gqkgs eoB bJh eh eh ;aosK jB <
p?IeK
B{z nkiakdh fdZsh rJh j? fe T[j gqsZy :EkosesktK B{z fXnkB ftu oZyd/ j'J/ eoia/
d/D bJh nkgDhnK ;aosK fBoXkos eo ;ed/ jB. T[BQK B{z T[fuZs eofianK ns/ pZus
T[sgkdK ns/ eoia/ dk nkeko, T[d:'r dh e[Zb bkrs, T[d:'r dk nkeko, gfogZesk dh
nZtXh, S{N dh nZtXh, wkoiB nkfd ;w/s ;pzXs ;aosK dk fBowkD eoB bJh th fejk frnk
j?. nfij/ eo?fvN x/o/ ftZu Bk e/tb fBoXB b'eK d/ ygs ns/ g?dktko bJh tZy tZy
feo;kBh ns/ r?o feo;kBh eoia/ jh BjhI nkT[Id/ ;r'I eoi/a bJh T[BQK dhnK j'o
b'VK th nkT[IdhnK jB fit/I fe xoK ns/ ;aoD;EbK d/ ;[Xko bJh eoiak.
4- ;t?-;jkfJe
;w{j eh j? < (n?;Hn?uH;hH)
;t?-;jkfJe
;w{j (n?;Hn?uH;hH) fJe ;kwkB ;wkfie ns/ nkofEe fgS'eV tkb/, S'NhnK ok;ahnK B{z
;t?-fJZSk Bkb pus eoB bJh fJeZm/ j'J/, ;zeNekbhB b'VK dh ;t?-;jkfJe g{osh bJh
go;go fjZ;k gkT[D bJh ;fjws j'J/ ofi;No iK r?o ofi;Nov T[d:'rgshnK dk ;w{j
j[zdk j?. fJ; ;w{j d/ w?Ipo eoia/ d/ T[fuZs nzfsw fJ;s/wkb ns/ tkg;h B{z :ehBh
pDkT[D bJh ;w{fje p[ZXhwsk ns/ dpkn dk gq:'r eod/ jB. n;b ftu nfij/ dpkn B{z
;wkB w[Zb dh iawkBs fizBk gqGkth wzfBnk frnk j?.
5- ;t?-;jkfJe
;w{jK okjhI eoiak gqkgs eoB d/ eh bkG jB <
fe;/ th
nkofEe s"o s/ rohp ftnesh B{z ;w{j dk nZr/ j'D ekoB wiap{sh fwbdh j?. fJ;
s'I fJbktk, ;t?-;jkfJe ;w{jK okjhI eoaik b?D ekoB eoiak b?D tkb/ ns/ eoiak d/D
tkb/, d'jK B{z jh b?D d/D ;pzXh yaou/ ftu ewh j[zdh j?. id'I fe eoiak d/D
tkfbnK B{z S'N/ nkeko d/ nB/e iksh yakfsnK dh EK e/tb fJe jh ;t?-;jkfJe ;w{j dk
yaksk oZyDk g?Idk j?, T[E/ jh eoiak b?D tkfbnK B{z ;w{j d/ nzr d/ s"o s/
ekrih ekotkJh g{oh eoB eoiak wBia{o eotkT[D bJh (;akyk ns/ j'o ;EkBk sZe) nkT[D
ikD bJh yaou/ ftu ns/ fdjkVhnK d/ B[e;kB Bz{ xNk ;ed/ jB.
6- bx{ eofianK
d/ gqpzX ftu fe;/ r?o ;oekoh ;zrmB (n?BHihHUH) dh eh G{fwek j[zdh j? <
e'Jh th
r?o ;oekoh ;zrmB (n?BHihHUH) ;t?-fJZSk Bkb ;zrfms T[j ;z;EK j[zdh j? fi; dh
;EkgBk ;wkfie fpu'b/gB bJh ehsh iKdh j?, fit/I fe bx{ T[d:'r gshnK d/
;t?-;jkfJe ;w{jK B{z ;zrfms eoe/ T[BQK B{z eofianK d/ ;z:'iB bJh p?IeK jtkb/
eoB bJh iK ;t?-;jkfJe ;w{jK B{z nZr/ eoiak d/D bJh p?IeK s'I tZvk ekoi b?D tor/
ftZsh fpu'b/gB bJh ehsh iKdh j?.
7- bx{ eofianK
dh fv;po;w?IN d/ toswkB ;{ue fejV/ fejV/ jB <
fBoXBK
Bkb p?Ifezr d/ ezw-eki B{z gZXok ns/ j'o ;koEe pDkT[D d/ ftuko Bkb p?IeK s'I
;t?-;jkfJe ;w{jK(n?;Hn?uHihH) sZe bx{ eoia/ gj[zukT[D d/ we;d Bkb Bpkov tb'I
fJe nr/soh :'iBk 1991-92 ftu ;a[o{ ehsh rJh ;h. T[; ;w/I nkoHphHnkJh B/ p?IeK
B{z fJ; ;z:'ie :'iBk ftu fefonk;ahb o{g ftu fjZ;k b?D bJh fejk ;h. fJj :'iBk
j[D nkoHnkoHph ns/ e'nkgo/fNt p?IeK ftu th bkr{ eo fdZsh rJh j?. 31 wkou, 2002
B{z p?IeK Bkb i[V/ j'J/ ;t?-;jkfJe ;w{jK dh e[b ;zfynk 4,61,478 ;h. fJ; dk noE
j? fe 31 wkou, 2002 B{z 78H70 bZy nfs fBoXB gfotko p?Ifezr ;/tktK d/ x/o/ ftu nk
u[Ze/ ;B. p?IeK Bkb i[V/ 90 ch;dh s'I tZX ;w{j e/tb fJ;sohnK d/ ;w{j jB. 31
wkou, 2002 B{z jo/e gfotko B{z 1,316 o[gJ/ ns/ jo/e n?;Hn?uHih B{z
22,240|-o[gJ/ d/ n";s eoia/ d/ nkXko s/ fJBQK ;w{jK B{z tzfvnK frnk e[b
eoiak 1026H34 eo'V o[gJ/ ;h. fiZE'I sZe wkvb tkJhia ;z:'ie dk ;pzX j?, wkvb-1,
noEks n?BHihHUH d/ dyb s'I fpBK f;ZX/ jh n?;Hn?uHihH B{z 16 gqsh;as, wkvb-11,
noEks n?BHihHUHd/ dyab Bkb f;ZX/ n?;Hn?uHihH ns/ j'o J/iz;hnK B{z 75 ns/
wkvb-111, noEks n?BHihHUH ns/ ckJhBKf;zr J/iz;hnK okjhI tzv j'J/ eoia/ e[b
eoia/ dk 09 gqsh;as ;B. id'I fe ;ko/ okiK|:{HNhH d/ 488 fiabQ/ fJ; :'iBk d/
x/o/ ftu fbnKd/ ik u[Ze/ jB, T[E/ jh 2,155 n?BHihHUH d/ Bkb Bkb 209 e'nkgo/fNt
p?Ie, 191 nkoHnkoHphH ns/ (17 fBZih y/so d/ p?IeK ;w/s) 44 tgkoe p?IeK ;w/s 444
p?Ie j[D n?;Hn?uHihH ns/ p?IeK ftukb/ ;z:'iB dh :'iBk Bkb i'V/ j'J/ jB.
id fe
Gkos ftu n?;Hn?uHihH-p?Ie fbze/i gq'rokw fB;afus jh wkJheo' eoia/ tzvD d/
;aesh;akbh wkvb d/ o{g ftu ;kjwD/ nkfJnk j? T[E/ jh d{;o/ wkvbK B/ th eoiak
w[jZJhnK eotkT[D d/ wjZstg{oB dtko y'bQ/ jB.
i' j'o
;cb wkvb ;kjwD/ nkJ/ jB, fJ; gqeko jBL
(J/) T[j
fJzNowhvh:/N wkvb i' pusK ns/ eo?fvN rshftXhnK s/ fXnkB e/Idfos eod/ j'J/
p?Ifezr f;XKsk s/ ezw eodk j? fiZE/ rkjeK B{z f;ZX/ iK n?;Hn?uHih okjhI p?Ifezr
;/tktK gqdkB ehshnK iKdhnK jB.
(ph) fJZe
j'b;/b p?Ifezr wkvb th j? fiZE/ rkjeK ftZu n?BHihHUH, n?wHn?cHnkJhH ns/
n?;Hn?;Hn?uHihHc?vo?;aB ;akwb j[zd/ jB. fJj wkvb nkgD/ fjZ;/dkoK B{z ;woZEK
fBowkD ;jkfJsk ns/ eoiak w[jZJhnK eotkT[D dk Bt/ebk g?eia fdzd/ jBl ns/
(;h) fJBQK
s'I fJbktk, iksh p?Ifezr nkXkfos wkvb th j? fi; d/ rkjeK ftu iksh s"o s/
ftnesh iK ;z:[es fiazw/dkoh tkb/ ;w{j ;akwb j[zd/ jB. Gkt/I fJ; wkvb ftu
gq'rokw w?B/iw?IN ns/ rkje w[bKeD dk ezw u[B"shg{ot j[zdk j?, go fJj
tgkohnK bJh ;G s'I tZX nB[e{b j?.
fBoXB
ns/ n;zrfms b'eK B{z eoiak fdtkT[D bJh fJBQK wkvbK B{z fXnkB ftu oZyd/ j'J/ Gkosh
foiaot p?Ie Bhsh ;pzXh ;jkfJsk w[jZJhnk eotkT[D bJh fJe nfijh m'; gqDkbh tZb
tZX fojk j? i' Bk e/tb eJh fGzB fGzB ;z;EktK, fit/I p?Ie, n?wHn?cHnkJh,
n?BHihHUH ns/ n?; n?uHihH dh ;aw{bhns ekoD ;r'I fJBQK ;z;EktK d/ Nhu/ th tZy
tZy j'D s/ nkXkfos j?. fJ; ftuko Bkb nkT[D tkb/ wjhfBnK d"okB d/;a ftu tZX
rsh;ahb wkJheo' ckJhB?I; w[jZJhnk eotkT[D tkbk tksktoD pDkT[D bJh eJh edw u[ZeD
dh :'iBk j? fi; ftu eoiak w[jZJhnk eotkT[D tkb/ nB[g{oe ns/ Nkeo/ d/ wkvbK B{z
Bkb Bkb ezw eoB bJh T[s;akfjs ehsk ikt/rk.
8-eh bx{ eoiak
gq'i?eN ftu ftd/;ah fBt/;a dh nkfrnk j? <
Gkos
;oeko s/ fwsh 29 nr;s, 2000 dh nkgDh nfX;{uBk okjhI bx{ iwQK-yaks/|o{ob eo?fvN
B{z bx{ eoiak gqki?eN; ftZu ftd/;ah fBt/;a B{z T[s;akfjs eoB bJh ckoB vkfJo?eN
fJBt?;Nw?IN (n?cHvhHnkJhH)|Uto;hia ekog'o/N pkvhia (UH;hHphH)|ngqtk;h Gkosh
(n?BHnkoHnkJh) d/ s"o s/ nkfrnk gqkgs BkB-p?Ifezr ckJhB?I;ahnb ezgBhnK dh
;{uh ftu ;akwb ehsk ;h. fJ; ftu d/jksh ns/ ;afjoh y/soK ftu S'N/ T[sgkdeK ns/
S'N/ wkJheo' tgkoe ;z;EkBK B{z eoiak w[jZJhnK eotkT[D bJh wkJheo' b?tb s/ eoia/
dh ;j{bhns th ;akwb j?.
9- bx{ ftZsh
ftek; (wkJheo' cakfJBK; fvt?bgw?_N) czv eh j? <
bx{
iwQK-yaks/ w[jZJhnk eotkT[D tkfbnK B{z nkgDh nbgsw ;jkfJsk tkbh ;'u B{z S/sh pdbD
dh b'V j?, noEks e/tb ckJhB?I;ahnb fJzNot?B;aB dh pikfJ fJBcqk-;Noeuo dk
pkikoheoD ns/ N?eBkb'ih ns/ fvikfJB fvt?bgw?IN dh ;a[o{nks tor/ J/eheqs BiaohJ/
okjhI rkjeK B{z tgko ;pzXh ftek; ;/tktK gqdkB eoe/ rohpK d/ T[EkB bJh gftZso
XkoDk oZyDh ukjhdh j?. fJ; ;zdoG ftu wkJheo' fvt?bgw?IN czv dh ;EkgBk fJe
wjZstg{oD edw j?. e/Idoh ftZs wzsoh d[nkok ;kb 2000-01 bJh nkgD/ piN Gk;aD dh
gkbDk eod/ j'J/ ft;fsqs s"o s/ j/m fbyhnK rshftZXhnK B{z ckJhB?I; w[jZJhnk
eotkT[D bJh Bkpkov ftu 100 eo'V o[gJ/ d/ fJ; czv dh ;EkgBk ehsh rJh j?-(J/)
;t?-;w{jK (n?;Hn?uHih) d/ w?IpoK, GkJhtkb n?BHihHU p?IeK ns/ ;oekoh J/iz;hnK
B{z f;ybkJh ns/ nBhtoD gqdkB eoBkl
(ph) wkJheo'
ckJhB?I; ;z;EktK B{z ;a[o{nksh czv gqdkB eoBk ns/ T[BQK d/ ;a[o{nksh ezwekih
xkN/ dh g{osh eoBkl (;h) n?;Hn?;Hih d/ fBowkD ns/ f;ybkJh d/ yaou/ dh g{osh
eoBkl (vh) ckJhB?I; w[jZJhnK eotkT[D bJh BthI w;ahBoh fsnko eoBklns/ (Jh) y'i,
ezw-eki ;pzXh y'i, w?B/iw?IN fJBcow/;aB f;;Nwi ns/ wkJheo' ckJhB?I; ftu ;ot'sw
gqfefonktK d/ gq;ko B{z pVQktk d/Dk. fJ; bJh nk; ehsh iKdh j? fe fJj czv
;z;Ekrs ftek; ns/ gfotosB, fB:zsqD, XB w[jZJhnk eotkT[D tkb/ Bt/I ;'fwnK sZe
gj[zuD, ;z;Ekrs ;woZEk dk fBowkD ns/ nkeko ftu tkX/ tor/ w[ZfdnK dh g{osh
eo/rk. nkoHphHnkJh ns/ Bkpkov B/ fJ; czv ftu 40-40 eo'V o[gJ/ dk fjZ;k gkfJnk
j?. pkeh d/ 20 eo'V o[gJ/ ;oekoh y/so d/ p?IeK d[nkok fdZs/ rJ/ ;B.
10- Gkos ftu
fezB/ gqeko d/ bx{ czv gqdkBeosk jB ns/ T[BQK B{z fB:zfsqs eoB tkbk toswkB
ekB{zBh YKuk eh j? <
fJBQK dh
;fEsh j/m fby/ nB[ko j? L -
bVh BzL |
gqdkBeosktK dhnK ;q/DhnK |
T[BQK dhnK rshftXhnK B{z
fB:zfsqs eoB tkbk ekB{zBh YKuk |
(J/) |
xo/b{ tgkoe p?Ie
;oekoh y/so d/ p?Ie
;EkBe y/so d/ p?Ie |
(i) nkoHphHnkJhHn?eN, 1934
(ii) phHnkoHn?eN, 1949l ns/
(iii) n?;HphHnkJhHn?eN.
(iv) n?;HphHnkJhH;p;hvhnoh n?eN
(v) n?e[thiah;aB n?Iv NoK;co nkc nzvoN/fezr; n?eN
nkc 1970
ns/ 1980 |
(ph) |
y/soh g/_v{ p?_e |
(i) nkoHnkoHphHn?eN, 1976
(ii) nkoHphHnkJhHn?eN, 1934
(iii) phHnkoHn?eN, 1949 |
(;h) |
;fjekoh p?Ie |
(i) ;fjekoh ;z;EkB n?eN
(ii) phHnkoHn?eN, 1949 (J/HJ/H;hHn?;H)
(iii) nkoHphHnkJhH n?eN, 1949
(;afvT{bv p?IeK bJh) |
(vh) |
;fjekoh ;z;EkB |
(i) nkoHJ/H;hHn?;Htor/ okiK d/ ekB{zB |
(Jh) |
ofi;Nov n?BHphHn?cH;h |
(i) nkoHphHnkJhHn?eN, 1934
(ii) ezgBhia n?eN, 1956 |
(n?c) |
nB-ofi;Nov n?BHphHn?cH;h |
(i) nkoHphHnkJhHnw?Ivw?IN n?eN, 1997 d/ gqGkt ftu nkT[D
s'I gfjbK ezw eo ojhnK fe;/ n?cHnkJhHdhnK n?BHphH n?cH;h s/ ;hHUHnkoHbJh bkr{
j'D tkb/ fJ; ekB{zB B{z ni/ sZe p?Ie d[nkok ykfoi BjhI ehsk frnk j?.
(ii) ezgBhnK n?eN dh ;?e;aB 25 |
(ih) |
;z;EkB ns/ No;NK tor/ j'o
gq'tkJhvoi |
(i) ;';kfJNh ofi;Nq/;aB n?eN, 1960
(ii) fJzvhnB No;N; n?eN
(iii) nkoHphHnkJhHn?eN, 1934 dk u?gNo-III ;h
(iv) ;N/N wBhb?Ivoia n?eN. |