p/dkntk
nzefVnK B{z do[Z;s
oZyD dk jo ;zGt :sB ;[fB;afus ehsk frnk j?. fco th ;zd/j dh ;{os SZfgnk j'fJnk
o{g t/y'.
id'_fe Gkosh foiaot
p?_e fJ; t?pZ;kJhN s/ ;{uBk B{z fwshnzs ns/ ;jh o{g ftu oZyD dk :sB eo fojk j?,
t?pZ;kJhN t/yD tkfbnK B{z fJ; rZb Bkb ikD{z j'Dk ukjhdk j? fe Gkosh foiaot p?_e
fJ; t?pZ;kJhN s/ T[gbZpX fe;h th soQK dh ;wZroh dh do[Z;sh ns/ ;zg{oDsk dh
fiazw/tkoh Bjh_ b?_dk ns/ t?pZ;kJhN t/yD tkfbnK B{z fJj ;bkj d/_dk j? fe T[j
fJ; B{z fJ;s/wkb eod/ j'J/ nkgD/ fXnkB ns/ ftt/e dk gq:'r eoB.
fJ; t?pZ;kJhN s/ ;jh
ns/ ;pzXs ;{uBktK B{z nkg ih dhnK iao{osK B{z w[Zy oZy e/ j'o t?pZ;kJhN d/
;zgoe(fbze) th fdZs/ rJ/ jB gozs{ Gkosh foiaot p?_e T[BQK t?pZ;kJhNK s/ T[gbZpX
;wZroh bJh fiazw/tko Bjh_ j?.
t?pZ;kJhN d/ fe;/ th
Gkr ftu ftneshnK iK ;zrmBK dh ;{uh fe;h th sohe/ Bkb Gkosh foiaot p?_e tb'_
T[BQK ftneshnK iK ;zrmBK tb'_ fdZshnK rJhnK ;/tktK iK T[sgkdBK dh g[;aNh Bjh_
eodh.
tozNhnK ns/
fiazw/tkohnK dk p/dkntk L
fJ; t?pZ;kJhN s/ T[gbZpX ;wZroh fe;/
th soQK dh tozNh s/ nXkos Bjh_ j?. Gkosh foiaot p?_e B{z fiazw/tko iK T[sodkJh
Bjh_ mfjokfJnk ik ;edk -
TH fe;h yak; T[d/;a bJh fJ;
t?pZ;kJhN s/ T[gbZpX ;wZroh fit/_fe ;jh o{g, do[Z;sh, Go';/:'r, ubzs, ;w/_ pZX,
ra?o-T[bzxDk, f;ob/y, siakos:'r iK T[fuZssk l
nH fJ; t?pZ;kJhN okjh_ T[gbZpX
;wZroh iK fJ; Bkb ;pzXs j'o e'Jh ekoi-ftZXhnK p/o'e ns/ rabsh ofjs j'DrhnK iK
ewhnK B{z do[Z;s ehsk ikt/rk iK fJj t?pZ;kJhN ns/ fJ; dk ;oto tkfJo; ns/ |iK
j'o B[e;kBdkfJe sZsK s'_ w[es j't/rk L
Gkosh foiaot p?_e fJ;
t?pZ;kJhN d/ fJ;s/wkb Bkb j'J/ fe;h th gqeko d/ B[e;kB (f;ZX/ iK nf;ZX/
s"o s/) bJh fiazw/tko Bjh_ j't/rk fJ; s'_ fJbktk fJ; t?pZ;kJhN s/ T[gbZpX
ikDekoh s/ Go';k eoB Bkb j'J/ B[e;kB bJh th fiazw/tko Bjh_ j't/rk.
fJ; t?pZ;kJhN dh
;wZroh ftu ftZsh iK e'Jh j'o g/;akto ;bkj ;akwb Bjh_ j?. i/eo ftZsh iK e'Jh j'o
g/;akto ;bkj dh b'V j? sK nfXekos g/;akto dhnK ;/tktK b?DhnK ukjhdhnK jB.
dkyab/ dk nfXeko L
Gkosh foiaot p?_e e'b
fJ; t?pZ;kJhN B{z ;w/_ ;w/_ f;o fwshpZX iK fwsh-nzs sZe ;'X eoB dk nfXeko
;[oZfyns j?. fJ; s'_ fJbktk Gkosh foiaot p?_e fe;h ftnesh ft;a/;a bJh fJ;
t?pZ;kJhN B{z d/yD s/ gkpzdh brk ;edk j?, iK fpBQK ekoB df;nK fe;h yak;
fJzNoB?N gs/ s/ fJ; t?pZ;kJhN B{z fe;h th ;w/_ pzd eo ;edk j?.
fJ; t?pZ;kJhN s'_ j'o
t?pZ;kJhNK bJh ;zgoe(fbze) L
fJ; t?pZ;kJhN s/ j'o
t?pZ;kJhNK d/ jkJhgo-fbze th w"i{d jB fiBQK dh d/y-o/y Gkosh foiaot p?_e
tb'_ Bjh_ ehsh iKdh. Gkosh foiaot p?_e T[BQK t?pZ;kJhNK dh ;wZroh bJh fiazw/tko
Bjh_ j? ns/ T[BQK t?pZ;kJhNK B{z d/yD Bkb j'J/ B[e;kB bJh th T[sodkJh Bjh_ j'Dk
ukjhdk. fJBQK jkJhgo-fbze; ns/ nfijhnK fbze ehshnK t?pZ;kJhNK dk fJ;s/wkb nkg
ih dh nkgDh fiazw/tkoh s/ j't/rk.
j'o t?pZ;kJhNK d/
fdZs/ rJ/ ;ko/ jkJhgo-fbze fJ; t?pZ;kJhN s/ nkg ih dh ;[ftXk bJh T[gbZpX eotkJ/
rJ/ jB. fe;/ th ;{os ftu Gkosh foiaot p?_e B{z j'o t?pZ;kJhNK s/ do;kJ/ fe;/
tgkoe iK ;/tk fuzBQK, ;apd fuzBQK iK ft;a/;a fuzBQK d/ Bkb i'VBk Bjh_ ukjhdk.
fJ; t?pZ;kJhN s/ j'o
t?pZ;kJhNK d/ ;zgoe L
T[es dZ;/ rJ/, s'_
fJbktk fJ; t?pZ;kJhN s/ fdZs/ rJ/ ;zgoeK ns/ fJ; s/ w"i{d ;wZroh dh u'oh
iK fe;/ j'o o{g ftu fJ;s/wkb s/ wBkjh j?.
j'w-g/i (w[Zy gzBk)
Bkb ;zgoe L
s[;h_ Gkosh foiaot
p?_e dh t?pZ;kJhN http://www.rbi.org.in d/ j'w-g/i Bkb Gkosh foiaot p?_e B{z
;{fus eoB T[gozs ;zgoe pDk ;ed/ j'.
t?pZ;kJhN s/
w"i{d nzdob/ gzfBnK(Ii' fe w[Zy gzBk Bjh_ jB) Bkb jkJhgofbze ;Ekgs eoB,
fJ; s/ w"i{d ;wZroh d/ fJ;s/wkb bJh fJ;s/wkbeosk B{z Gkosh foiaot p?_e s'_
ft;a/;a p/Bsh d/ nzsors gqtkBrh b?Dh j't/rh. Gkosh foiaot p?_e fJ; t?pZ;kJhN s/
w"i{d ;wZroh iK T[; d/ fJ;s/wkb bJh gqtkBrh d/D bJh ;aosK brkT[D dk nfXeko
;[oZfyns oZydk j?.
t?pZ;kJhN s'_ ;zgoe iK
fJ; dh ;wZroh d/ fJ;s/wkb ftu fJBQK ;aosK dh gkbDk eoBh j't/rh. fJj T[; ;fEsh
ftu w[V bkr{ j'DrhnK i/eo fJBQK ftu e'Jh pdbkn iK ;'X ehsh iKdh j?. i/eo fJj
;aosK fJ;s/wkbeosk B{z wBia{o Bjh_ jB sK T[; B{z fJ; t?pZ;kJhN iK fJ; dh ;wZroh
Bkb ;zgoe yasw eo d/Dk ukjhdk j?.
Gkosh foiaot p?_e
T[BQK nD-nfXekfos ;zgoeK iK co/wK d/ gqsh fe;h th gqeko dh fizaw/tkoh s'_ w[es
j? i' Gkosh foiaot p?_e dh t?pZ;kJhN s'_ d/yhnK ik ;edhnK jB ns/ T[BQK B{z pzd
eoB dk nfXeko ;[oZfyns oZydk j?.