Download
the punjabi
font
 
nsBvS `Eos     n|ajE     d~]sAm~]sj  
   nsU~ dsj~     kse]suBE OsXEsjv     Asg Yj Y~ ax°N~ OsX msk~ a®o`     um°Yv un°uGAs     uoEsuBYt     p¨j n|ajE 
 p?Ifezr
 w[dok
 ftd/;ah w[dok
 ;oekoh iwkBs piako
 r?o p?Ifezr ftZsh ezgBhnK
 G[rskB gqDkbhnK
j'w >> nkw s"o s/ g[ZS/ ikD tkb/ gq;aB - d/y'
Date: 13/07/2002

p?IeK d/ ezw-eki Bkb ;pzXs foiaot p?Ie dhnK jdkfJsK pko/ nkw s"o s/ g[ZS/ ikD tkb/ gq;aB (n?cHJ/Hfe:{i)

p?IeK d/ ezw-eki Bkb ;pzXs foiaot p?Ie dhnK jdkfJsK pko/ nkw s"o s/ g[ZS/ ikD tkb/ gq;aB (n?cHJ/Hfe:{i)

fvgkoNw?IN nkc p?Ifezr Ugo/;aB n?Iv fvt?bgw?IN

e/_doh

ft;ak ;{uh

(i) xo/b{ iwQK ok;ahnK

(ii) gqtk;h GkoshnK (n?BHnkoHnkJhi) dhnK iwQK ok;ahnK

(iii) eoia/

(iv) ;a/noi ns/ vhp?Iuo fto[ZX eoia/

(v) nB[dkB ok;ahnK

(vi) GtB fBowkD bJh eoiak

(vii) ;oft; ukoi/i

(i) xo/b{ iwQK ok;ahnK

1- eh p?IeK d[nkok ftnki w[es ok;ahnK iwQK ehshnK ik ;edhnK jB <

p?Ie ukb{ yaks/ dh ok;ah s'I fJbktk e'Jh j'o ftnki w[es ok;ahnK iwQK BjhI eo ;ed/ jB.

2- eh p?Ie pus yakfsnK dh ok;ah s/ ftnki fswkjh nkXko s/ d/ ;ed/ jB <

p?Ie pus yakfsnK dh ok;ah s/ ftnki fswkjh iK fJ; s'I tZX nzso d/ nkXko s/ d/ ;ed/ jB.

3- eh p?Ie Now fvgkfiaN; s/ ftnki wkf;e nkXko s/ d/ ;ed/ jB <

Now fvgkfiN; s/ ftnki fswkjh iK fJ; s'I tZX nzso s/ G[rskB:'r j?. p?IeK d[nkok fswkjh ftnki ftu fv;eKT{N d/ e/ fJ; dk G[rskB wkf;e nkXko s/ ehsk ik ;edk j?.

4- eh p?Ie 15 bZy o[gJ/ iK fJ; s'I tZX ok;ah d/ Now fvgkfiaN s/ ftnki dh ft;/a; doK bkr{ eo ;ed/ jB <

p?IeK d[nkok 15 bZy o[gJ/ iK fJ; s'I tZX ok;ah d/ Bt/eb/ Now fvgkfiaN bJh ftnki dh ft;a/;a do bkr{ ehsh ik ;edh j? Bk fe fe;/ ftnesh d/ tZy tZy Now fvgkfiaN; s/ fiBQK dh e[Zb ok;ah 15 bZy o[gJ/ s'I tZX j't/.

5- eh p?Ie fvgkfiN gq/fos eoB bJh efw;aB dk G[rskB eo ;ed/ jB <

p?IeK s/ fvgkfiaN fJeZm/ eoB bJh iK fe;/ fwjBskB/ iK ch; iK fe;/ th Yzr iK o{g ftu efw;aB, f;tkJ/ fe;/ ft;a/;a :'iBk nXhB xo xo ik e/ fvgkfiaN fJeZm/ eoB bJh fB:[es ehs/ J/izNK B{z fdZsh ikD tkbh efw;aB s'I fJbktk d/ G[rskB d[nkok fvgkfiaN; ;pzXh T[sgkdK dh fteoh bJh fe;/ ftnesh, cow, ezgBh, ;w{j iK ;z;EK dh fB:[esh|;/tk b?D dh wBkjh j?.

6- eh p?Ie nkgDh fJZSk nB[;ko Now fvgkfiaN dk G[rskB gfogZesk dh nZtXh s'I gfjbK eo ;ed/ jB <

Now fvgkfiaN p?Ie ns/ rkje dofwnkB fJe fB;afus ntXh bJh ehsk frnk ;wM"sk j[zdk j? ns/ fJ; dk G[rskB p?Ie dh fJZSk Bkb gfogZesk dh ntXh s'I gfjbK BjhI ehsk ik ;edk j?. rkje d/ nt/dB s/ Now fvgkfiaN dk G[rskB gfogZesk dh ntXh s'I gfjbK ehsk ik ;edk j?.

7- eh p?Ie gfogZesk dh ntXh s'I gfjbK Now fvgkfiaN dh tkg;h s'I fJBeko eo ;ed/ jB <

p?Ie ftneshrs iK ;z:[es fjzd{ gfotkoK (n?uH:{Hn?cH) d/ fvgkfiaN dk gfogZesk dh ntXh s'I gfjbK G[rskB eoB s'I nkw s"o s/ fJBeko BjhI eo ;ed/ jB, Gkt/I fvgkfiaN; dk nkeko e[M th j't/. gozs{ p?IeK B{z nfXeko j? fe T[j fe;/ ftnesh iK ;z:[es fjzd{ gfotkoK s'I fJbktk fe;/ th gZy B{z gfogZesk dh ntXh s'I gfjbK Now fvgkfiaN dk G[rskB eoB s'I fJBeko eo ;ed/ jB.

p?IeK B{z nkgDh fJ; Bhsh pko/ rkjeK B{z gfjbK jh noEks fvgkfiaN; ;theko eoB ;w/I jh ikDekoh d/ d/Dh ukjhdh j? fe fvgkfiaN dk G[rskB gfogZesk dh ntXh s'I gfjbK BjhI ehsk ikt/rk.

8- eh gfogZesk dh ntXh s'I gfjbK fvgkfiaN tkg; b?D bJh p?Ie d[nkok e'Jh i[owkBk brkfJnk ik ;edk j? <

gfogZesk dh ntXh s'I gfjbK tkg; bJ/ ikD tkb/ fvgkfiaN; bJh ftnki dh ghBb do fBoXkos eoB bJh p?Ie B{z ;[szsosk gqkgs j?.

9- fe;/ S[ZNh tkb/ fdB|i" eko'pko dk fdB Bk j't/ |n?stko tkb/ fdB gfogZesk dh ntXh g{oh j'D tkb/ fvgkfiaN; s/ ftnki dk G[rskB p?IeK d[nkok ed'I s/ fe; gqeko ehsk ikDk ukjhdk j? <

p?IeK B{z S[ZNh tkb/ fdB|i' eko'pko dk fdB Bk j't/|n?stko tkb/ fdB bJh fvgkfiaN dh ok;ah s/ ftnki dk G[rskB|fJeoko ;w/I w{b ftnki dh do d/ nkXko s/ nrb/ eko'pko tkb/ fdB eoBk ukjhdk j?.

10- eh p?Ie nkgD/ fwqse eowukohnK d/ pZu/|pZfunK d/ Bkw iwQK ok;ah s/ eowukohnK B{z d/D :'r tkX{ ftnki dk G[rskB eo ;ed/ jB <

BjhIl p?Ie nkgD/ fwqse eowukohnK d/ pZfunK (Bkpkfbr ;w/s) B{z p?Ie d/ eowukohnK|;/tkw[es eowukohnK B{z d/D:'r tkX{ ftnki dk G[rskB BjhI eo ;ed/ jB.

11- eh ndkbs d[nkok fdZsh rJh w[nkti/a dh ok;ah fi; B{z Bkpkfbr pZu/ ns/ T[; dh wksk iK fgsk d/ ;z:[es Bkw s/ p?Ie ftu iwQK eotkfJnk frnk j't/, s/ p?Ie eowukohnK B{z d/D:'r tkX{ ftnki dh ok;ah dk G[rskB ehsk ik ;edk j? <

BjhI feT[Ife fJ; ok;ah dk ;pzX p?Ie eowukoh Bkb BjhI ;r'I T[; d/ Bkpkfbr pZu/ Bkb j?, fJ; bJh tkX{ ftnki dk G[rskB BjhI ehsk ik ;edk j?.

12- eh p?IeK B{z d{;o/ fvgkfiaN; s/ ftnki dh ft;/a; do bkr{ eoB dh fJikias j? <

;kXkoD fvgkfiaN; dh s[bBk ftu yk; s"o s/ tof;m BkrfoeK B{z fe;/ th nkXko d/ fvgkfiaN; bJh tkX{ ns/ fB;afus ftnki dh do d/D bJh p?Ie ft;a/;a fce;v fvgkfiaN ;ehw dk fBowkD eo ;ed/ jB.

13- eh p?Ie ;oekoh ftGkrK|;oekoh ;ehwK d/ Bkw s/ pus yaks/ y'bQ ;ed/ jB <

;oekoh ftGkrK|;oekoh ;ehwK d/ Bkw s/ pus yaks/ BjhI y'bQ/ ik ;ed/, f;tkJ/ j/m fby/ ;oekoh ;zrmBk|J/iz;hnK d/ fvgkfiaN d/ ;pzX ftuL-

1- gqkJhwoh e'ngo/fNt eo?fvN ;';kfJNh fi; B{z p?Ie d[nkok ckJhB?I; ehsk ik fojk j?.

2- yakdh ns/ rqkw T[d:'r p'ov

3- n?rohebuo gq'v:{; wkoehN ew/NhnK

4- ;';kfJNh ofi;Nq/;aB n?eN 1860 iK fe;/ oki iK e/Ido ;akf;as gq/d;a ftu fJ; d/ ;wkB bkr{ ekB{zB nXhB ofi;Nov ;';kfJNhnK.

5- ezgBhia n?eN, 1956 d[nkok fB:zfsqs T[j ezgBhnK fiBQK B{z e/Idoh ;oeko d[nkok T[go'es ekB{zB d/ ;?e;aB 25 nXhB iK fJzvhnB ezgBh n?eN, 1913 ftu fJ; d/ ;kwkB fe;/ ;aos nB[;ko bkfJ;z; fdZsk frnk j? ns/ fiBQK B{z nkgD/ Bkw d/ Bkb **fbfwNv** iK **gqkJht/N fbfwNv** Bk i'VB dh fJikis fdZsh rJh j?.

6- T[go'es ebki (i) ftu T[b/y ehshnK ;z;EktK s'I fJbktk T[j ;z;EktK ns/ fiBQK B{z fJBewN?e; n?eN, 1961 nXhB nkgDh ;koh nkwdB s/ fJBewN?e; dk G[rskB eoB s'I S{N gqkgs j't/.

7- ;oekoh ftGkr|;z;EktK|nB[dkB ;pzXh J/iz;hnK|tZy tZy gq'rokwK B{z bkr{ eoB bJh fdZsh rJh ;pf;vh Bkb ;pzXs J/iz;hnK|e/Idoh ;oeko|oki ;oeko d[nkok gqk:'fis ;ehwK, p;aos/ fJj ;pzXs ;oekoh ftGkr s'I pus yaksk y'bQD bJh nfXeko gZso g/;a eoB.

8- g/Iv{ y/soK ftu n"osK ns/ pZfunK dk ftek; (vhHvpb:{H;hHnkoHJ/H)

9- ;?bc j?bg roZ[g (n?;Hn?uHihi) ofi;Nov iK nBofi;Nov i' nkgD/ w?IpoK nzdo pusK eoB dh nkds g?dk eoB d/ ezw ftu bZr/ j'J/ jB.

10- fe;kB|ebZp|ftek; t'bzNhno tkfjBh (thHthHthH)

14- fe;/ fwqse d/ Bkw iwQK ok;ah s/ fe; ftnki do Bkb ftnki dk G[rskB ehsk ik ;edk j? <

(J/) fiZE/ fe;/ fwqse d/ Bkw s/ iwQK ftneshrs fvgkfiaN iK d' iK d' s'I tZX ;z:[es yaks/dkoK fiBQK ftu'I fe;/ fJe dh w"s j' u[Zeh j't/, sK nfij/ wkwfbnK ftu ftnki d/ G[rskB dk nkXko fBoXkos eoB dk ezw jo/e p?Ie dh fJZSk s/ SZv fdZsk frnk j? i' fe T[BQK d/ p'ovK d[nkok fJ; ;pzX ftu pDkJh rJh gkodo;ah Bhsh d/ nXhB j't/rh.

(ph) fe;/ fwqse ftnesh|;'b-gq'gokJhNo cow d/ ukb{ yaks/ ftu gJ/ pekJ/ d/ wkwfbnK ftu ftnki dh ok;ah dk G[rskB 1 wJh, 1983 iK yaks/dko dh w"s dh fwsh i' th pknd ftu j't/, s'I dknt/dkoK B{z G[rskB dh fwsh sZe G[rskB tkb/ fdB pus yaks/ s/ bkr{ ftnki dh do d/ fj;kp Bkb ehsk ikDk ukjhdk j?. gozs{ n?BHnkoHJhHfvgkfiaN d/ wkwb/ ftu i/eo dknt/dko Gkosh jB sK gfogZesk dh ntXh s'I pknd fvgkfiaN B{z xo/b{ wzBd/ j'J/ w"s s'I pknd tkbh ntXh bJh ftnki dk G[rskB xo/b{ fvgkfiaN s/ bkr{ j'D tkbh do d/ fj;kp Bkb ehsk iKdk j?.

15- Utofv:{ fvgkfiaN d/ BthIeoD bJh wkordo;aB bhjK eh jB<

Utofv:{ fvgkfiaN d/ BthIeoD Bkb ;pzXs ;ko/ gfjb{nK pko/ jo/e p?Ie nkgD/ p'ov d[nkok fBoXkfos gkodo;ah gkfb;h d/ nXhB nkgDk c?;bk b? ;ed/ jB ns/ BthIeoD ns/ ftnki dh do pko/ rkjeK B{z fvgkfiaN ;theko eoB ;w/I jh dZf;nk ik ;edk j?. nfijh gkfb;h wB woiah ns/ G/dGkt s/ nkXkfos BjhI j'Dh ukjhdh j?.

(ii) gqtk;h GkoshnK (n?BHnkoHnkJhi) dhnK iwQK ok;ahnK

16- eh T[d'I ftnki dh fonkfJsh do bkr{ j[zdh j? id'I n?cH;hHn?BHnkoH(phH) fto[ZX eoi/a dk G[rskB ftd/;ah w[dok d[nkok ehsk ikt/ <

p?IeK B{z nkikdh j? fe nkgD/ p?Iuwkoe gqkJhw b?Ifvzr o/N B{z fXnkB ftu oZy/ fpBK n?cH;hHn?BHnkoH(ph) fto[ZX fdZs/ eofianK s/ bkr{ j'D tkbh ftnki dh do fB;afus eo ;ed/ jB Gkt/I/ eoia/ dh tkg;h ftd/;ah iK xo/b{ w[dok d[nkok ehsk iKdk j?.

17- eh p?Ie n?cH;hHn?BHnkoH(phH) ;ehw nXhB o?efozr fvgkfiaN ;theko eo ;ed/ jB<

BjhIl p?Ie n?cH;hHn?BHnkoH(phH) ;ehw nXhB o?efozr fvgkfiaN ;theko BjhI eo ;ed/.

18- n?BHnkoHJhHns/ n?cH;hHn?BHnkoH(ph) fvgkfiaN s/ ftnki dhnK doQK e"D fB;afus eo ;edk j? <

p?IeK d/ fBod/;ae wzvbK B{z nfXeko fdZsk frnk j? fe T[j n?;N bkfJfpbNh ew/Nh B{z nkoHphHnkJh d[nkok fBoXkfos ;hwK d/ nzdo fvgkfiaN bJh ftnki dhnK doQK fB;afus eoB dk nfXeko d/t/.

19- eh p?IeK B{z n?BHnkoHJhH|n?cH;hHn?BHnkoH(ph) fvgkfiaN bJh tZy tZy ftnki dhnK doK dh g/;ae;a eoB dh fJikias j? <

jK. p?IeK B{z fBoXkos ;hwk d/ nzdo 15 bZy o[gJ/ iK fJ; s'I tZX xo/b{ fvgkfiaN dh soQK n?BHnkoHJhHNow fvgkfiaN s/ th tZy tZy ftnki dhnK doK dh g/;ae; eoB dh fJikis j?. n?cH;hHn?BHnkoH(phH) d/ ;pzX ftu p?IeK B{z fBoXkos ;kohnK ;hwktK B{z fXnkB ftu oZyd/ j'J/ w[dok nB[;ko T[j xZN' xZN wksok fB;afus eoB dh nkikdh j?. fi; bJh ftnki dh ft;a/;a doK dh g/;ae; ehsh ik ;edh j?.

20- ohfJBt?;Nw?IN fvgkfiaN dk eh noE j? <

ohfJBt?;Nw?IN fvgkfiaN nfij/ fvgkfiaN; jB fiZE/ ftnki (id'I th fv:{ j't/) dk gfogZesk dh ntXh sZe fJeoko ehsh ftnki dh do s/ w[V fBt/;a ehsk ik ;edk j?. fi; B{z gfogZesk ntXh g{oh j'D s/ w{bXzB Bkb eYtkfJnk ik ;edk j?. fJj xo/b{ fvgkfiaN s/ th bkr{ j[zdh j?.

21- eh n?cH;hHn?BHnkoH(ph) fvgkfiaN; dk fgSbh fwsh s'I BthIeoD eotkfJnk ik ;edk j? (noEks gfogZesk dh fwsh s'I ) i/eo jK sK G[rskB :'r ftnki dh do eh j? <

p?Ie nkgDh fJZSk nB[;ko fe;/ Utofv:{ n?cH;hHn?BHnkoH(ph) iK fJ; d/ fJe Gkr dk BthIeoD eo ;edk j? p;aos/ gfogZesk dh fwsh s'I BthIeoD dh fwsh sZe (d'tK fdBK B{z ;akwb eoe/) Utofv:{ dh ntXh 14 fdBK s'I tZX Bk j't/ ns/ fJ; gqeko BthIeoD ehsh ok;ah s/ ftnki dh do gfogZesk ntXh g{oh j'D tkb/ fdBK iK BthIeoD dh fwsh B{z bkr{ j'D tkbh ftnki dh do ftuI' fijVh th xZN j't/, bkr{ j't/rh. nfij/ Utofv:{ fvgkfiaN; d/ wkwfbnK ftu fiZE/ Utofv:{ dh ntXh 14 fdBK s'I tZX j't/, fvgkfiaN B{z BthIeoD bJh nkt/dB ehs/ ikD dh fwsh s'I T[; ;w/I bkr{ ftnki dh do s/ BtK ehsk ik ;edk j?. i/eo fvgkfiaNo Utofv:{ fvgkfiaN dh g{oh ok;ah iK T[; d/ fe;/ fjZ;/ B{z n?cH;hHn?BHnkoH(phH) fvgkfiaN d/ o{g ftu oZydk j? sK p?Ie fJ; gqeko Bt/I fvgkfiaN bJh Utofv:{ ntXh do fB;aus eo ;edk j?. i/eo BthIeoD s'I pknd fvgkfiaN dh ok;ah B{z s?n ehsh xZN' xZN ntXh g{oh j'D s'I gfjbK eYtk fbnk iKdk j? sK p?IeK B{z Utofv:{ ntXh dk ftnki t;{b eoB dh nkiakdh j?.

22- eh n?cH;hHn?BHnkoH(ph) ;ehwK nXhB xo/b{ w[dok tkb/ eofianK s/ bkr{ j'D tkbhnK ftnki do dhnK ;aosK ftd/;ah w[dok tkb/ eofinK s/ th bkr{ j[zdhnK jB<

BjhI. n?cH;hHn?BHnkoH(ph) ;ehwK nXhB xo/b{ w[dok tkb/ eofianK s/ bkr{ j'D tkbhnK ;aosK ftd/;ah w[dok tkb/ eofianK s/ bkr{ BjhI j[zdhnK jB feT[Ife T[; B{z Gkosh foiaot p?Ie ftd/;ah w[dok tNKdok ftGkr d[nkok jdkfJsK okjhI fB:zfsqs ehsk iKdk j?.

23- feBK jkbsK nXhB n?cH;hHn?BHnkoH(phH) fvgkfiN; s/ x'f;as ftnki do Bkb'I tZX ftnki dk G[rskB ehsk ik ;edk j? <

j/m fby/ ftneshnK d/ Bkw s/ y'bQ/ rJ/ yakfsnK d/ ;pzX ftuL-

(J/) p?Ie d/ fe;/ g[o;a|wfjbk eowukoh iK ;/tkw[es eowukoh d/ fJeZb/ Bkw s/ iK T[; d/ ns/ T[; d/ gfotko d/ fe;/ w?Ipo d/ ;z:[es Bkw s/ ;theko ehs/ fvgkfiaN d/ ;pzX ftu.

(ph) fe;/ fwqse eowukoh d/ gsh|gsBh iK fe;/ ;/tkw[es fwqse eowukoh d/ Bkw s/ ;theko ehs/ fvgkfiaN d/ ;pzX ftu.

p?Ie nkgDh fJZSk nB[;ko x'f;as ftnki dh do s'I tZX s'I tZX 1 gqsh;as nfsfoes ftnki d/ ;edk j? p;aos/ n?cH;hHn?BHnkoH(phH) bJh fBoXkos ;hwk dh T[bzxDk Bk j't/.

;aos fJj th j?

1- fe yaks/dko iK ;ko/ yaks/dko Gkosh w{b d/ gqtk;h Gkosh j?|jBlns/

2- fe p?Ie ;pzXs yaks/dko s'I x';aDk gqkgs eo/rk fe iwQK eotkJhnK rJhnK ok;ahnK iK i' ok;ahnK ;w/I ;w/I s/ iwQK eotkJhnK ikDrhnK T[go'es ebki(J/) ns/ (ph) ftu fbys yaks/dko Bkb ;pzXs ok;ahnK j'DrhnK.

;g;aNheoD- gfotko ;apd d/ noE ftu p?Ie d/ fe;/ eowukoh|;/tkw[es eowukoh dk|dh gsh|gsBh, pZu/, wksk fgsk,Gok ns/ G?DK ;akwb jB i' nfij/ s"o s/ nZv j'fJnk gsh|gsBh ;akwb BjhI j't/rk|rh.

24- eh fe;/ fwqse yaks/dko d/ n?BHnkoHJhH|n?cH;hHn?BHnkoH(phH) fvgkfiaN B{z T[; d/ ekB{zBh tko;K tb'I fBoXkos xZN' xZN ntXh g{oh j'D s'I gfjbK eYtkT[Dk dh ;{os ftu e'Jh ftnki G[rskB:'r j? <

BjhI ftnki d/ G[rskB:'r j'D bJh fe;/ n?BHnkoHJhH|n?cH;hHn?BHnkoH(ph) fvgkfiaN B{z fJe xZN' xZN iao{oh nZtXh sZe ukb{ oZyDk g?Idk j? i' fJ; ;w/I 1 ;kb j?.

 25- eh p?Ie gfogZesk dh ntXh g{oh j'D dh fwsh ns/ G[rskB dh fwsh d"okB g? oj/ ;aBhtko n?stko ns/ fe;/ S[ZNh tkb/ fdB bJh n?BHnkoHJhH|n?cH;hHn?BHnkoH(phH) fvgkfiaN; s/ ftnki dk G[rskB eo ;edk j? <

jK id'I th fv:{ v/N tkb/ fdB ;aBhtko|n?stko|S[ZNh dk fdB|r?o ezw ekih fdB|S[ZNhnK j'D sK p?Ie n?BHnkoHJhH|n?cH;hHn?BHnkoH(phH) fvgkfiaN; s/ fv:{ v/N ns/ G[rskB dh fwsh dofwnkB nkT[D tkbhnK S[ZNhnK dh ntXh bJh s?n ehsh do s/ ftnki d/ ;edk j? sK i' yaks/dko B{z fe;/ soQK dk ftnki dk B[e;kB Bk T[mkT[Dk gt/.

(iii) eoia/

26- eofianK bJh ftnki dh do fBoXkoD ftu **cqh** ;apd dk eh noE j? <

p?Ie nkgD/ fBod/;ae wzvb dh wBia{oh Bkb 2 bZy o[gJ/ s'I T[go tkbh eo?fvN fbwN bJh p?Iuwkoe gqkJhw b?Ifvzr o/N (phHghHn?bHnkkoH) fB;aus eoB bJh nkiakd jB. phHghHn?bHnkoHB{z x'f;as eoe/ ;kohnK ;akyktK ftu ;kwkB o{g ftu bkr{ eoBk j[zdk j? . p?Ie nkgDh n?;?N bkfJfpbNh w?B/iw?IN ew/Nh (J/Hn?bHn?wHUH) B{z eofianK bJh ftnki dhnK doK fB;afus eoB dk nfXeko d/ ;ed/ jB, fi; s'I s[ozs pknd fJBQK pko/ p'ovK B{z ;{uBk G/iDh iao{oh j?. p?IeK B{z ;ko/ eofianK bJh J/Hn?bH;hHUH|p'ov dh wBia{oh Bkb phHghHn?bHnkoHdk tZX'-tZX gq;ko eoBk ukjhdk j?.

27- (i) fJzNowhfvnoh J/iz;hnK fejVhnK fejVhnK jB <

(ii) jkT{f;zr fJzNowhfvnoh J/iz;hnK dh ftnkfynkswe ;{uh j/m fby/ nB[;ko j?L-

1- ;oeko d[nkok gqk:'fis nZr'I ewia'o spfenK B{z eoia/ d/D tkb/ ;zrmB.

2- y/sh-pkVh ;pzXh fJBg[N;|fJzgbhw?IN; dk ftsoe.

3- ;N/N ckJhB?I;ahnb ekog'o/;aBk (n?;Hn?cH;hi), ;N/N fJzv;Nqhnb fvt?bgw?IN ekog'o/;aB (n?;HnkJhHvhH;hi), fi; wksok ftZu T[j ewia'o spfenK B{z eoia/ w[jZJhnk eotkT[IdhnK jB.

4- B?;aBb ;wkb fJzv;Nqhi ekog'o/;aB (n?BHn?;HnkJhH;hH)

5- ykdh n?Iv ftb/i fJzv;Nqhi efw;aB (e/HthHnkJhH;hH)

6- fte/Ifdqs y/so ftu ezw eo ojhnK J/iz;hnK.

7- jkT{f;zr n?Iv nopB fvt?bgw?IN ekog'o/;aB fbfwNv (n?uH:{HvhH;hHUH)

8- B?;aBb jkT{f;zr p?Ie (n?BHn?uHphH) d[nkok oh-ckJhB?I; bJh wBia{o;[adk jkT{f;zr ezgBhnK.

9- nB[;{fus ikshnK|nB[;{fus ephfbnK bJh ;oeko d[nkok gqk:'fis ;zrmB (i' fJBQK ;zrmBK s'I bkG gqkgs eoB tkfbnK bJh fJBg[N; dh yohd ns/ g{osh ns/ | iK bkGkoEhnK d/ nkT[Ng[N; dh wkoehfNzr dk ezw eod/ jB)

10- ;t?-;jkfJe ;w{jK(n?;Hn?uHihi) B{z nZr/ eoia/ d/D tkbhnK wkJheo' ckJhB?I; ;z;EktK|r?o ;oekoh ;zrmB (n?BHihHUi)

gqkEfwesk tkb/ y/so ftu j/m fby/ ewi'o spe/ ;akwb jBL-

(i) S'N/ ns/ wkofiBb fe;kB fiBQK e'b 5 J/eV iK T[; s'I xZN iawhB j?, G{whjhB wiad{o, gZN/dko fe;kB ns/ pNkJh s/ y/sh eoB tkb/ fe;kB.

(ii) f;abgeko, ykdh ns/ rqkw T[d:'r fiBQK dhnK eoia/ bJh iao{osK 25,000 o[gJ/ s'I tZX Bk j'D.

(iii) S'N/ s/ wkofiBb fe;kB, pNkJh s/ y/sh eoB tkb/ fe;kB, y/shjo ns/ r?oy/shjo wiad{o, d/jksh fw;soh ns/ rohph o/yk s'I j/mK ihtB fpsk oj/ gfotko bkG T[mkT[D tkb/ jB. fJBQK dh ;kbkBk gfotkoe nkwdB 11,000|-o[gJ/ s'I tZX BjhI j'Dh ukjhdh.

(iv) nB[;{fus ikshnK ns/ nB[;{fus ephb/.

(v) bkG gqkgs eoB tkb/ T[j ftnesh jB fiBQK dh ;ko/ ;'fwnK s'I ;kbkBk gfotkoe nkwdB ;afjoh iK Bhw ;afjoh y/so ftu 7200|-o[gJ/ s'I tZX Bk j't/ ns/ d/jksh y/soK ftZu 6400|-o[gJ/ s'I tZX Bk j't/. T[BQK e'b e'Jh G{wh BjhI j'Dh ukjhdh iK T[BQK dh f;zikJh:'r G{wh dk nkeko 1 J/eV s'I tZX BjhI j'Dk ukjhdk ns/ r?o f;zikJh :'r G{wh 2H5 J/eV s'I tZX BjhI j'Dh ukjhdh. (nB[;{fus ikshnK|nB[;{fus ephfbnK bJh iawhB dh ;aos bkr{ BjhI j[zdh j?)

(vi) iwQKeosktK dh w[esh ns/ g[Bo tk; dhnK :'iBktK (n?;Hn?bHnkoi) nXhB bkG gqkgs eoB tkb/.

(vii) d/jksh rohpK sZe gj[zuD bJh ;t?-;jkfJe ;w{jK (n?;Hn?uHihi)B{z fdZs/ rJ/ eoi/.

28- eh p?IeK d[nkok nkgD/ phHghHn?bHnkoHs'I fBod/;a gqkgs ehs/ fpBK ftnki brkfJnk ik ;edk j? <

jK. j/m fby/ eofianK d/ ;pzXh phHghHn?bHnkoH s'I fBod/;a gqkgs ehs/ fpBK fe;/ th nkeko d/ eofianK bJh ftnki dhnK doK fB;afus eoB dh g{oh nkiakdh j?L

(i) (T) yagsekoK bJh jzvD;ko t;sK dh yaohd bJh eoia/

(n) ;a/noK|vhp?Iuoia|p"Iv; dh yohd bJh ftneshrs eoia/

(J) r?o gqkEfwesk tkb/ y/so d/ j'o ftneshrs eoia/.

(;) p?Ie ftu gJ/ xo/b{|n?BHnkoHJhH|n?cH;hHn?BHnkoH(phH)fvgkfiaN; fto[ZX eoia/|Uto-vokcaN, p;aos/ p?Ie ftukb/ fvgkfiaN eoiak b?D tkb/| tkfbnK d/ Bkw iK eoiak b?D tkb/ ns/ fe;/ j'o ftnesh d/ ;z:[es Bkw s/ gJ/ j'D.

(j) fJzNowhvhnoh J/iz;hnK (jkT{f;zr J/iz;hnK s'I fJbktk) B{z nzfsw bkGkoEhnK B{z nZr/ eoia/ d/D bJh wBia{o ehsh XzBok;ah ns/ fJBg[N ;gfoN w[jZJhnk eotkT[D tkbhnK J/iz;hnK.

(e) nzfsw bkGkoEhnK B{z nZr/ eoia/ d/D bJh jkT{f;zr ckJhB?I; fJzNowhvhnohi J/iz;hnK B{z wBia{o ehsh XBok;ah.

(y) fpbK dh fv;eKT{fNzr.

(r) ;b?efNt eo?fvN ezNo'b nXhB wkb fto[ZX eoiak|e?;a eo?fvN|Uto cokcN;.

(ii) eoiak d/D tkbhnK ;z;EktK dhnK fJBNo;N ohckJhB?If;zr ;ehwK ftu Gkrhdkoh nXhB eoia/.

(iii) phHghHn?bHnkoH s'I fBod/;a gqkgs ehs/ fpBK p?IeK B{z ohckJhB?If;zr J/iz;hnK dhnK ;aosK nB[;ko ftnki dhnK doK fB;afus eoB dh nkiakdh j?.

29- eh p?Iek d[nkok nB/e phHghHn?bHnkoHoZyDk T[fuZs j? <

BjhI. feT[Ife swkw b?Ifvzr o/N phHghHn?bHnkoHd/ fBod/;aK nB[;ko fB;afus ehs/ iKd/ jB fi; bJh Now gq?fwnK ns/ iK fo;e gq?fwnK B{z fXnkB ftu oZfynk iKdk j? fJ; bJh nB/e phHghHn?bHnkoi dh iao{os BjhI j?. fJBQK g?qfwnK B{z phHghHn?bHnkoHs'I tZX iK xZN gq;ko dk ekoD wzfBnk ik ;edk j?.

30- eh p?Ie gq'i?eN ckJhB?I; d/ wzst s'I fJbktk fe;/ j'o wzst bJh fce;v o/N b'B wBia{o eo ;ed/ jB <

n?;?N bkfJfpbNh w?B/iw?IN (J/Hn?bHn?wH) rkJhv bkJhBK dk nB[gkbD eod/ j'J/ ;EkJh iK gfotosB;ahb ftnki doK s/ jo gqeko d/ eoia/ gqdkB eoB dk p?IeK B{z nfXeko gqkgs j?.

31- eh ;z;a'XB phHghHn?bHnkoi toswkB eofianK s/ bkr{ j'Dr/ <

jK. p?IeK bJh jo gqeko d/ eofianK bJh fJeokoBkfwnK ftu j/m fby/ gqpzX eoB/ iao{oh jz[d/ jB, fi; d/ nkXko s/ p?IeK B{z nkoHphHnkJhHd[nkok ikoh ehs/ fBod/;aK w[skfpe ftnki dhnK doQK ftu gfotosB eoBk nk;kB j' iKdk j?, f;tkJ/ fce;v o/N b'Bi.

**;aos fJj j? fe eoiadko d[nkok fdZsh ikD tkbh ftnki dh do foiaot p?Ie d[nkok ;w/I ;w/I s/ ftnki dhnK doK ftu ehs/ gfotosBK nB[;ko gfotosB;ahb j't/rh.**

32- eh p?Ie 2H00 bZy o[gJ/ s'I tZX d/ eofianK s/ phHghHn?bHnko s'I xZN ftnki ukoi eo ;ed/ jB <

jK. fJ; ;w/I 2H00 bZy o[gJ/ sZe d/ eofianK s/ phHghHn?bHnko s'I tZX ftnki Bk b?D dh ;aos bkr{ j? ns/ 2H00 bZy o[gJ/ s'I tZX d/ eofianK d/ ;pzX ftu p?Ie phHghHn?bHnkoi ns/ ;gq?v rkJhvbkJhBk nB[;ko ftnki dhnK doK fBoXkfos eoB bJh nkiakd jB. nzsook;aNoh gq?efN; B{z fXnkB ftu oZyd/ j'J/ ns/ p?IeK B{z nkgD/ b?Ifvzr o/N; fBoXkfos eoB ftu buehbkgB fbnkT[D bJh p?Ie nkgD/ p'ov d[nkok wBia{o gkodo;ae gkfb;h nB[;ko fBo:kseK iK j'o Go';/:'r eoiak b?D tkfbnK B{z fiBQK ftu ;oekoh tgkoe ;z;EktK ;akwb jB, B{z phHghHn?bHnkoHs'I xZN doK s/ eoia/ d/ ;ed/ jB.

33- eh p?IeK B{z ez;kofNnw gqpzXK nXhB p?Ie gqsh s[bBkswe ftnki do dh g/;ae; eoB bJh nkgDh x'f;as ftnki do s'I xZN ftnki b? ;ed/ jB <

BjhI. p?IeK B{z ez;kofNnw gqpzXK nXhB th fJe ;wkB ftnki doK ftu gfotosB BjhI eoBk ukjhdk j?. jo/e p?Ie B{z eoiadko B{z fdZsh eo?fvN fbwN dh ok;ah s/ phHghHn?bHnkoHnB[;ko ftnki b?Dh ukjhdh j?.

34- ghBb ftnki dh do eh j'Dh ukjhdh j? <

10 d;zpo, 2000 s'I p?Iek B{z nkgD/ fBod/;ae wzvbK dh wzBia{oh Bkb ghBb ftnki t;{b eoB bJh fJe gkodo;ah fBsh pDkT[D dk nfXeko fdZsk frnk j?. gozs{ gqkEfwesk tkb/ y/so ftu fdZs/ eofianK d/ wkwb/ ftu 25,000|-o[gJ/ sZe d/ eofianK s/ e'Jh ghBb ftnki BjhI fbnk ikDk ukjhdk j?. fiBQK ekoBK eoe/ ghBb ftnki fbnk ik ;edk j?, T[BQK ftu jB, eoiak tkg; w'VB ftu fvckbN, ckJhB?I;ahnb ;N/Nw?INK Bk d/Dk nkfd. gozs{ ghBb ftnki pko/ gkfb;h gkodo;ask, JhwkBdkoh, eoiak w'VB bJh T[s;akfjs eoBk ns/ rkjeK dhnK ikfJia efmBkJhnK tor/ f;XKsk s/ nkXkfos j'Dh ukjhdh j?.

35- 18 nes{po, 1994 s'I 2 bZy o[gJ/ s'I tZX d/ eofianK s/ ftnki dh do B{z nfB:fws eoB d/ Bshi/ ti'I eh p?IeK B{z gqkEfwesk tkb/ y/so d/ ;pzX ftu vhHnkJhH;hHihH;hHrkozNh ch; dk G[rskB eoBk ukjhdk j? <

fiZE'I sZe vhHnkJhH;hHihH;hHrkozNh ch; dk ;pzX j?, p?IeK B{z nfXeko j? fe T[j nkgDh fJZSk nB[;ko ewi'ao spfenK B{z SZv e/ 25,000 o[gJ/ s'I tZX d/ eofianK d/ wkwb/ ftu rkozNh ch; Gkt/I nkgD/ e'b oZy b?D iK eoiadko B{z d/ d/D. 25,000 o[gJ/ sZe d/ eofianK ns/ ewi'ao spfenK B{z fdZs/ ikD tkb/ eofianK d/ ;pzX ftu vhHnkJhH;hHihH;hHrkozNh ch; p?IeK d[nkok ;fjB eoBh ukjhdh j?.

36- eh eofianK s/ ftnki wkf;e tec/ s'I fJe ;kb d/ tec/ sZe tZy tZy ntXhnK bJh ukoi ehsk ik ;edk j? <

1 ngq?b, 2002 s'I p?Ie n?rohebuob eofianK (S'Nh ntXh d/ eoia/ ns/ ;pzXs rshftZXhnK ;w/s) B{z SZv e/ fiBQK s/ toswkB gq?efN; ikoh j?, pkeh ;ko/ eofianK s/ wkf;e nkXko s/ ftnki ukoi eo oj/ jB.

37- p?IeK d/ eowukohnK ns/ e'nkgo/fNt eo?fvN ;';kfJNhi d/ eowukohnK B{z fdZs/ eofianK s/ ftnki dh fejVh do bkr{ j[zdh j? <

p?IeK d[nkok fdZs/ rJ/ eofianK s/ ftnki do ;pzXh fBod/;a ;afvT{b p?IeK d[nkok nkgD/ eowukohnK B{z fdZs/ eofianK iK j'o ftZsh ;jkfJsk s/ bkr{ BjhI j'Dr/. id'I fJj eoia/ p?IeK d[nkok nkgD/ eowukohnK d[nkok pDkJhnK rJhnK e'ngo/fNt ;[;kfJNhnK B{z nkgD/ w?IpoK B{z d/D bJh fdZs/ iKd/ jB (noEks p?Ie d/ eowukohnK B{z) sK nfij/ eofianK s/ ftnki do pko/ nkoHphHnkJh d/ fBod/;a bkr{ BjhI j'Dr/.

38- eh p?Ie ;a/noi ns/ vhp?Iuoi dh f;feT[foNh fto[ZX No;NK ns/ n?Iv'w?IN; B{z eoia/ wzBia{o eo ;ed/ jB <

BjhI.

39- eh p?Ie fe;/ p?Ifezr ezgBh d/ fJetNh ;a/noi fto[ZX T[; d/ fBod/;aeK B{z eoia/ wzBia{o eo ;ed/ jB <

BjhI.

40- eh fe;/ p?Ie d/ e?ghNb wkoehN ftu gqt/;a s/ e'Jh ;hfbzr brkJh rJh j? <

czv p/;v ns/ BkB czv p/;v ;w/s fe;/ p?Ie dk e?ghNb wkoehN ftu e[b n?e;g'io swkw o{gK ftu nkgD/ fBt/;a B{z fJetNh ;a/noi, eBtoNhpb czv ns/ vhp?Iuoi ns/ fJetNh UohInN?Iv fwT{unb czv d/ :{fBN, fJetNh ;a/noi ftu fBt/;a bJh b'eK B{z fdZs/ eoia/ (nkJhHghHUiH ;w/s) p"Iv ns/ vhp?Iuoi, fJetNh UohnN?Iv fwT{unb czv d/ :{fBN ns/ ;Nke p'qeoi B{z fdZs/ rJ/ f;feT[ov ns/ nBf;feT[ov eoia/ ns/ ;Nke p'qeoi wkoehN w/eoi tb'I p?IeK d[nkok fdZshnK rJhnK rkozNhnK ;w/s phs/ ;kb dh 31 wkou B{z (ewo;hnb g/go ;w/s) e[b pekfJnk eofianK d/ 5 gqsh;as s'I tZX BjhI j'Dk ukjhdk . T[go'es ;hwK d/ nzdo fe;/ p?Ie d[nkok f;ZXk fBt/;a nkgDh ;a[d g{zih d/ 20 gqsh;as s'I tZX BjhI j'Dk ukjhdk. e?ghNb wkoehN ftu n?e;g'io dk fj;kp brkT[D bJh T[; p?Ie tb'I ;a/noK ftu f;ZX/ fBt/;a dk fj;kp ;a/noK dh yohd w[Zb d/ nkXko s/ brkfJnk ikt/rk.

41- eh p?Ie ;a/noK dh S'Nh fteoh eo ;ed/ jB <

BjhI, p?IeK d[nkok ;a/noK dh S'Nh fteoh s/ gkpzdh j?.

42- p?IeK d[nkok fejV/ fpbK dh fv;eKT{fNzr BjhI ehsh ikDh ukjhdh <

fpibh d/ fpbK, e;Nw fvT{Nh d/ fpbK, jkfJo gou/i|bhi, feokJ/ dhnK fe;asK f;feT[foNh dh fteoh ns/ j'o fe;wK dh ftZsh ;jkfJsk dh fv;ekT{fNzr BjhI ehsh ikDh ukjhdh.

43- eh p?Ie BkB-ckJhB?I;ahnb ezgBhnK d/ fce;v fvgkfiaN ftu fBt/;a eo ;ed/ jB <

p?IeK d[nkok BkB-p?Ifezr BkB-ckJhB?I;ahnb ezgBhnK dhnK gpfbe fvgkfiaN ;ehwK nXhB nkgD/ czv T[BQK e'b oZyD s/ e'Jh gkpzdh BjhI j?. gozs{ p?IeK d[nkok nfijhnK ezgBhnK gpfbe fvgkfiaN ;ehw ftu fBt/;a B{z nkgDh p/b?I; ;ahN ns/ p?Ifezr o?r{b/;aB n?eN, 1949 ns/ foiaot p?Ie nkc fJzvhnB n?eN, 1934 nXhB G/ihnK ikD tkbhnK foNoBK ftu eoia/ d/ o{g ftu torhfeqs ehsk ikDk ukjhdk j?.

44- eh p?Ie ghHn?;HnkJhH|p"Ivi d/ ;pzX ftu b?No nkc nbkNw?IN dh yohd eo ;ed/ jB <

p?Ie j/m fbyhnK ;aosK d/ nkXko s/ ghHn?;HnkJhH|p"Iv ;pzXh nktzNB gZso yohd ;ed/ jBL

(i) b?D d/D (p?IeK dofwnkB b?D d/D s'I fJbktk) e/tb wkBsk gqkgs ;Nke n?e;u/IiK ns/ ofi;Nov p'qeoK okjhI ehsk ikDk ukjhdk j?.

(ii) p"IvK dh yohd ;w/I p?Ie B{z fJj :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fe fJ; B{z f;feT[foNh ebhno NkJhNb gqkgs j[zdk j? ns/ f;feT[foNh d{i/ eoia/ dh wkoehN ftu fteoh:'r j?.

(iii) nfij/ b?D d/D eoB bJh p?Ie B{z nkgD/ p'ov dh wzBia{oh Bkb nkgDhnK nzdo{Bh rkJhv bkJhBK fBoXkfos eoBhnK ukjhdhnK jB.

45- ;a/noK|vhp?IuoK|;a/noK-p"IvK fto[ZX eofianK dk w[bKeD eoB dh ftXh eh j'Dh ukjhdh j?<

eofianK fto[ZX f;feT[foNh ti'I ;theko ehs/ ;a/no|vhp?Iuo|p"IvK-;a/noK dk w[bKeD T[; ;w/I T[BQK dh wkoehN t?b:{ d[nkok ehsk ikDk ukjhdk j?.

46- eh p?Ie ezgBhnK B{z fpqi b'B wBia{o eo ;ed/ jB <

jK. p?Ie ezgBhnK B{z nk;afos fJetNh cb'i|fJ;a{i ns/ BkB-eBtoNhpb vhp?Iuoi d/ gq';hvi n?e;NoBb ewo;ahnb p"o"fJzr;, rb'pb fvgkfiaNoh fo;hN; ns/ iK ckoB vkJho?eN fJBt?;Nw?IN d/ o{g ftu czvi s'I gqkgshnK dh f;feT[foNh fto[ZX fpqi b'B wzBia{o eo ;ed/ jB fi; dh ntXh fJe ;kb s'I tZX Bk j't/ p;aos/ fe p?Ie B{z fJj ft;atk; j't/ fe eoiak b?D tkbh ezgBh B/ T[es ;kXB |czv fJeZso eoB bJh m'; gqpzX eo bJ/ jB. fe;/ p?Ie d[nkok fdZs/ rJ/ fpqi b'B B{z p?Ie tb'I e?ghNb wkoehN ftu n?e;g'io pko/ 5 gqsh;as dh ;hwk ftu ;akwb ehsk ikt/rk.

47- ;a/no, vhp?Iuo ns/ ghHn?;HnkJhH|p"Iv i/eo G"fse iK nG"fse o{g ftu j'D, dh f;feT[foNh fto[ZX p?IeK d[nkok ftneshrs eofianK dh wksok dh ;hwk eh j? <

;a/noi. vhp?Iuo ns/ ghHn?;HnkJh|p"Iv dh f;feT[foNh fto[ZX ftneshrs eoia/ 10 bZy ns/ 20 bZy o[gJ/ s'I tZX BjhI j'D/ ukjhd/ i/eo f;feT[foNh eqwtko G"fse ns/ nG"fse o{g ftu j't/. fe;/ ftnesh B{z d{ihnK ezgBhnK d/ nkJhHghHUi ftu fjZ;/dkoh bJh wBia{o ehs/ ikD tkb/ eoia/ dh tZX' tZX ok;ah 10 bZy o[gJ/ j?. gozs{ p?IeK d[nkok fe;/ ezgBh B{z d{ihnK ezgBhnK d/ nkJhHghHUi ftu fBt/;a bJh eoiak BjhI fdZsk ikDk ukjhdk. p?Ie eowukohnK B{z fJzwgbkJhi ;Nke nkg;aB gbkB(JhHn?;HUHghH) nXhB nkgDhnK ezgBhnK d/ ;a/no yohdD bJh ;a/noK d/ yohd w[Zb d/ 90 gqsh;as d/ pokpo iK 20 bZy o[gJ/ i' th xZN j't/, eoia/ d/ o{g ftu d/ ;ed/ jB. n?BHphHn?cH;hi d[nkok b'eK B{z nkJhHghHUi gqsh fjZ;/dkoh bJh b'eK B{z eoiak d/D bJh eoiak w[jZJhnk BjhI eotkfJnk ikDk ukjhdk. nkJhHghHUi gqsh fjZ;/dkoh bJh fdZs/ rJ/ eofianK B{z e?ghNb wkoehN ftu n?e;g'io d/ o{g ftu d/fynk ikDk ukjhdk j?.

48- G"fse ns/ nG"fse o{g ftu ;a/noK d/ fto[ZX eofianK bJh wkofiB dh eh ;aos j? <

;a/noK fJ;a{ nkc rkozNhi fto[ZX ;ko/ eofianK bJh fJe ;wkB 50 gqsh;as wkofiB dh ;aos j? . e?ghNb wkoehN Ugo/;aB bJh p?IeK d[nkok fdZshnK rJhnK rkozNhnK d/ ;pzX ftu fJ; 50 gqsh;as wkofiaB nzdo 25 gqsh;as e?;a wkofiB pDkJh oZfynk ikDk ukjhdk j?.

(v) nB[dkB

49- eh p?Ie nB[dkB d/ ;ed/ jB <

jK. bkG ewkT[D tkb/ p?IeK d[nkok gqsh ;kb phs/ ;kb bJh nkgD/ gqekf;as bkG d/ 1 gqsh;as d/ pokpo nB[dkB d/ ;ed/ jB. gozs{ p?IeK d[nkok gqkJhw fwfB;Noi fobhc czv, ns/ gq"c?;aBb ;z;EktK|fJzvhnB p?Ie; n?;';hJ/;aB, B?;aBb fJz;NhfuT{N nkc p?Ie w?B/iw?IN, fJzvhnB fJ;NhfuT{N nkc p?Ieoi, fJz;NhfuT{N nkc p?Ifezr go;"Bb ;b?e;aB, ckoB n?e;u/Ii vhboia n?;';hJ/;aB nkc fJzvhnk torhnK ;z;EktK B{z gqsh ;kb d"okB fdZs/ :'rdkB ;pzXh T[es ;hwk s'I S{N j't/rh. fe;/ ;kb dh nB[dkB:'r pekfJnk ok;ah B{z nrb/ ;kb bJh e?ohckotkov BjhI eoBk ukjhdk.

50- eh xkN/ ftu ikD tkb/ p?IeK d[nkok nB[dkB fdZsk ik ;edk j? <

jK. xkN/ ftu ikD tkb/ p?Ie fJe ;kb d"okB e/tb 5 bZy o[gJ/ sZe nB[dkB ftu d/ ;ed/ jB .

51- eh p?IeK dhnK ftd/;aK ftubhnK ;akyktK ftd/;aK ftu nB[dkB d/ ;edhnK jB <

jK. p?IeK dhnK ftd/;aK ftubhnK ;akyktK ftd/;aK ftu nB[dkB d/ ;edhnK jB, p;aos/ p?Ie phs/ ;kb d"okB gqekf;as bkG d/ 1 gqsh;as dh ;hwk dk T[bzzxD BjhI eod/.

 (vi) GtB fBowkD bJh eoia/

52- tgkoe p?IeK d[nkok nkgD/ fJ;s/wkb bJh, noEks dcaso ns/ eowukohnK dh fojkfJ;a bJh, bhia|feokJ/ s/ bJh ikD tkbh fJwkos pko/ Gkosh foiaot p?Ie d[nkok fB;afus ;aosK ns/ gqfefonk eh j? <

(i) p?IeK d/ fBod/;ae wzvbK B{z wjKBroK, ;afjoh, Bhw ;afjoh ns/ d/jksh y/soK ftu p?IeK d/ fJ;s/wkb fJwkosK feokJ/|bhi s/ b?D d/ ;pzX ftu jo gfjb{ B{z ;akwb eod/ j'J/ tZy tZy gkfb;hnK ns/ Ugo/;aBb rkJhvbkJhBK fBoXkfos eoBhnK ukjhdhnK jB. fJBQK rkJhvbkJhBK ftu tZy tZy gZXoK s/ nfXekoK dk fte/IdoheoD th ;akwb j'Dk ukjhdk j?. d/jksh e/IdoK B{z SZv e/ j'o e/IdoK ftu fJwkosK B{z SZvD iK pdbD pko/ c?;bk e/Idoh dcaso gZXo s/ tfo;m nfXekohnK dh ew/Nh d[nkok ehsk ikDk ukjhdk j?.

(ii) p?Ie d/ fBod/;ae wzvb B{z T[BQK wkbeK B{z eoiak d/D ;pzXh tZy tZy BhshnK fBoXkfos eoBhnK ukjhdhnK jB i' T[BQK B{z bhi|feokJ/ d/ fJwkosK fdzd/ jB. nfij/ eofianK s/ ftnki dh do nkoHphHnkJhHd[nkok b?Ifvzr o/N pko// ikoh fBod/;aK d/ nkXko s/ xZN' xZN phHghHn?bHnkoHdh 2H00 bZy o[gJ/ d/ eoia/ bJh ftnki do d/ pokpo fB;afus ehsh ikDh ukjhdh j?. ftnki dh do d{i/ wkwfbnK ftu nkw s"o s/ brkJh ikD tkbh ;kXkoD iK uZeotosh ftnki dh do j' ;edh j?.

(iii) p?IeK d[nkok wekB wkbeK dhnK f;aekfJsK d/ fBtkoD bJh T[fuZs ekotkJh dk gqpzX eoBk ukjhdk j?.

(iv) wekB wkbeK B{z fdZs/ eoia/ ns/ feokJ/ nkfd d/ t/ot/ (N?e;K nkfd dh ok;ah ns/ 25 bZy o[gJ/ ns/ T[; s'I T[Ago d/ fvgkfiaN) ns/ ;oekoh y/so d/ p?IeK d[nkok bhia|feokJ/ s/ bJhnK fJwkosK d/ t/ot/ pko/ ;oekoh jdkfJsK nB[;ko g[ZS gVskb e/_do (;?INo nkc fJBt?;Nhr/;aB) B{z ;{fus ehsk ikDk ukjhdk j?.

(vii) ;/tk doK

53- eh p?IeK d[nkok bJ/ ikD tkb/ ;oft; ukoi/i dh e'Jh ;hwK j? <

fJzvhnB p?Ie; n?;';hJ/;aB B/ p?IeK d[nkok gqdkB ehshnK ikD tkbhnK ;/tktK gqsh ;oft; ukoi/i brkT[D d/ ezw B{z fsnkr fdZsk j?. ;szpo, 1999 s'I foiaot p?Ie B/ p?IeK B{z nkgD/ fBod/;ae wzvb dh wzBia{oh Bkb ;oft; ukoi/i fBoXkfos eoB dh nkiakdh d/ fdZsh j?.

 
  Gkosh foiaot p?Ie. ;G jZe okyt/I jB
uzrh fdZy fJzNoB?N n?e;gb'oo 5 ns/ T[; s'I tZX 1024 x 768 d/ o?}'fbT{µB "s/