;oekoh ;feT[oNhnK - fibd czv
XBok;ah
czv
fibd
czv, fijk fe T[BQK Bz{ ;[ftXkiBe Yzr Bkb fejk ik ;edk j? nkg;h czv ;ehwK jB i'
fe ;zgsh w?B/iw?IN ezgBhnK d[nkok ;oekoh ;feUoNhnK ftu Bt/eb/ fBt/;aK Bkb ubkJ/
iKd/ jB. ;ehw dk jtkbk nkg;h czvK ti'I th fdsk iKdk j? i' fe Bt/eb/ o{g ftu
;oekoh ;feUoNhnK d/ fBt/;aK bJh ;wofgs jB. ;oekoh ;feUoNhnK dk Gkt s/ noE fJj
j? s/ fJBQK ftu e/Idoh ;oeko dhnK fwsh tkbhnK ;feUoNhnK, oki ;oeko dhnK
;feUoNhnK s/ yikB/ d/ fpBK ;akfwb jB. fibd czv fBt/;aekoK Bz{ ;oekoh ;feUoNhnK ftu
ehs/ fBt/;aK dh ;[ofynsk ns/ T[; Bkb'I tZX nkwdB fdzd/ jB i' fe ;oekoh
;feUoNhnK ftu ehs/ fBt/;aK dh ;[ofynsk ns/ T[; Bkb'I tZX nkwdB fdzd/ jB i' fe
;oekoh ;feUoNhnK ftu ehs/ fJBQK ;feUoNhnK ftu f;X/ fBt/;a ftu fwbd/ jB i'
fBt/;a tZy tZy ;oekoh ;feUoNhnK ftu ehs/ iKd/ jB fiBQK ftu foNoBk dhnK tZy tZy
doK jB go fibd czvK ftu i'yw j[zdk j?. Gkos ftu gfjbK fibd czv d;zpo 1998 ftu
;Ekfgs ehsk frnk ;h.
foiaot
p?Ie nkc fJzvhnk gk;'I ;j{bsK
foiaot
p?Ie Bedh p?Ie XB ok;ah s// j'o ;j{bsK fit/I fe n?; ih n?; ns/ ukb{ ykfsnK,
foiot p?Ie gq/;aD ;j{bs ;ehw okjhI czvK dh NqK;co s/ ;wofgs fibd czvK gqsh ekb
wBh nko/fBN gj[zu T[gbZpX eodk j?. T[j ;j{bsK fJ; bJh w[jJhnK ehshnK iKdhnK jB
sK fe fibd czvK Bz{ T[s;kfjs ehsk ikt/ fi; Bkb ;oekoh ;feUoNhia wkoehN bJh
ft;fsqs fBt/;aeko nXhB pBkfJnk ik ;e/. fibd czvK Bz{ T[gbZpX ehshnK ;j{bsK ftu
fBwB ;akfwb jB -
1H
p?Ie Bedh ;jkfJsk L ;wofgs fibd czvK Bz{ p?Ie Bedh ;jkfJsk d/D dk T[d/;a fJj j?
sK fe nfij/ nkg;h czvK dhnK ;zy/g nZtXh d"okB XzBok;ah dhnK b'VK Bz{ g{ok
ehsk ik ;e/. foiot p?Ie fJzvhnk gqshe{b g[Bo yohd fJeokoBkfwnK (gqshe{b ohg')
okjhI fibd czvK Bz{ Bedh p?Ie XBok;ah dh ;jkfJsk T[gbZpX eodk j?. gqshe{b ohg'
Gkos ;oeko ftu fwsh tkbhnK ;feUoNhnK okjhI eodk j? i' fe fog' b?Dk d/Dk ns/ ;G
g[rkJh d/ yikBK fpbK d/ bJh :'r jB. fe;/ j'o fdB fbeftvNh ;jkfJsk dh fwedko
;oekoh ;feUoNhnK d/ yV/ ;Nke dk 20 gqsh;as j? fiBQK ftu yikBk fpb ;akfwb jB i'
fe fgSb/ ezweko tkb/ fdB d/ nyho s/ fibd czvK e'b j[zd/ jB.
2H
n?; ih n?b ns/ ukb{ yks/ L foiot p?Ie, foiot p?Ie d/ ;ko/ ekT{INoK s/ fiE/ fes/
fibd czvK dh b'V j't/ fJe ;jkfJe iBob b?io (n?;HihHn?bH) yksk s/ fJe ukb{ yksk
y'jbdk j? i' fe T[; d/ nkgD/ b?D-d/D bJh j[zdk j?.
3H
czv NqK;co ;j[{bs L fibd czvK Bz{ fJj ;j{bs fdZsh iKdh j? fe T[j foiot p?Ie dh
gq/;aD ;j{bs ;ehw nXhB czvK Bz{ fJe ;?INo s'I d{i/ ;?INo ftu NqK;co eo ;ed/ jB.
fibd czvK Bz{ fJj ;j{bs th fdZsh iKdh j? fe T[j ;oekoh ;feUoNhnK d/ b?D-d/D s'I
g?dk j'D tkb/ u?Ae i' fe foiot p?Ie d/ ekT[{INok s/ fds/ iKd/ jB Bz{ ebhno eoB.
4H
ekb wkofeN se gj[zu L fibd czv eoik d/D tkfbnK ti'I XB ok;ah wkofeN se gjz[u eo
;ed/ jB.
5H
o?vh ckotovi L foiot p?Ie nkc fJzvhnk Gkos ;oeko Bz{ fJj f;cko;a th eo/rk fe
T[j fibd czvK Bz{ fJ; rb dh nkfrnk d/D fe T[j ;oekoh ;feUoNh wkofeN ftu fsnko
b?D d/D Bz{ nkgD/ fizw/ b?D.
Bedh
p?Ie ;jkfJsk L
gksosk
;ko/
fibd czv i' gpfbe s/ gqkJht/N ;?eNo ftu jB i' UgB n?Ifvv iK eb'i n?Ifvv jB T[j
foiot p?Ie gk;'I Bedh p?Ie ;jkfJsk s/ j'o ;j{bsK b?D d/ :'r jB. go fibd czv
;ehwK Bz{ ;feUoNhia n?Iv n?e;u/Ii p'ov nkc fJzvhnk dh wBi{oh b?Dh ukjhdh j?.
fibd czvK bJh fJj rb p[ZXhwsk tkbh j't/rh fe T[j iawkBs ns/ tNKdok p'ov, Gkos
;oeko (;feUoNhia n?Iv n?e;u/Ii p'ov nkc fJzvhnk) Bz{ G/iD. fJ; Bkb foiot p?Ie
fJ; :'r j't/rk fe fibd czvK okjhI g/;a ehsh ikD tkbh ;ehw foiot p?Ie dhnK ;/XK
d/ nB[e{b j? fi; Bkb T[j foiaot p?Ie nkc fJzvhnk gk;'I Bedh p?Ie ;jkfJsk gqkgs
eo ;ed/ jB.
;aosK
L Gkosh foiot p?Ie fBwB ;aosK s/ pkBQK d/ nXhB gqshe{b fog'; okjhI fbeUfvNh
;jkfJsk T[gbZpX eodk j?.
1H
g[Bo yohd fJeokoBkw/ (gqshe{b fog';) i' fe foiot p?Ie nkc fJzvhnk Bkb ehs/ iKd/
jB T[j e/Idoh ;oeko dhnK fwsh tkbhnK ;feUoNhnK ns/ ;G g[rkJhnk tkb/ yikBk fpbK
bJh n:'r jB.
2H
gqshe[b ohg' b?D-d/D bJh ;feUoNhia dhnK ehwsK Gkosh foiot p?Ie d[nkok nkgDh ;t?
fJZSk Bkb fBoXkos ehshnK iKdhnK jB.
3H
Gkosh foiot p?Ie d[nkok gqshe[{b fog'; bJh fibd czvK d[nkok fdZshnK iawkBsK 10
bZy o[gJ/ ftu pj[gZyh jB (c/; t?b:{)
4H
fibd czv gqshe{b ohg' ;j[{bs Bz{ fJe ;w/I tZX s'I tZX 14 fdB bJh wkD ;ed/ jB.
5H
ohg' do p?Ie dh do j?.
6H
fbe[vNh ;jkfJsk e/tb pzpJh ftu T[gbZpX ehsh iKdh j?. go fibd czvK Bz{ fJ; rZb
dh y[;ah j? fe T[j gq/;aD ;j[{bs ;ehw nXhB foiot p?Ie d/ j'o e/IdoK ftu G/i
;ed/ jB
7H
fibd czv gqshe{b ohg'; ;j{bs okjhI gqkgs ehs/ czvK dh tos'I ekb|B'fN; XBok;ah
wkofeN ftu eoia/ s/ d/D bJh BjhI eo ;ed/.
8H
foiot p?Ie e'b fJj jZe okytK j? fe fpBK e'Jh ekoB dZ;/ fbfeUvNh ;jkfJsk bJh
fe;/ fpB? gZso Bz{ nz;ae o{g ftu ;theko iK oZd eo ;edk j?.
9H
foiot p?Ie fibd czvK dh ekoi;ahbsk d/ ;pzX ftu fibd czvK gk;'I ;koh ;pzfXs
;{uBk b? ;edk j? s/ fibd czvK s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe T[j fJBQK Bz{ ;kps
eoB.
XzBok;ah
eYtkT[Dk L
foiot
p?Ie gk;'I fbfeT{vNh ;jkfJsk b?D bJh fibd czvK s'I fJj wzr ehsh iKdh j? fe -
1H
T[j uhc iBob w?Bio, nzdo{Bh v?pN w?B/iw?IN ;?b foiot p?Ie nkc fJzvhnk, ;?INob
nkfc; w[zpJh Bz{ fpB? gZso d/D.
2H
T[j fdB id'I fbfeT{fvNh ;jkfJsk dk bkG b?D dh fJZSk j't/ T[; fdB d[gfjo s'I
gfjbK nzdo{Bh eoik w?B/iw?IN Bz{ ckow Go e/ d/Dr/.
3H
T[j Gkosh foiot p?Ie d[nkok ikoh ;thfeqsh ns/ vhb eBcow/;aB o{g ftu j;skyfos
j't/ i' fJ; dh g[;aNh ti'I j't/rh fe ;dk ;theko eo fbnk frnk j? Bz{ tkfg;
w'VBr/, ns/ n?; ih n?b NqK;co ckow B{z foiot p?Ie nkc fJzvhnk d/ w[zpJh dcaso
ftu ;feUoNhia ftGkr e'b iwQK eotkT[Dr/.
4H
foiot p?Ie nkc fJzvhnk Bz{ nfXfeqs eoBr/ fe T[j ohg' ;w/I d/ ysw j'D s/ fJ;d/
ukb{ yks/ ftu'I T[sBh oew v?fpN eoB bJh nfXfeqs eoBr/ fi; dk T[b/y ;thfeqsh ns/
;Zdk g[;aNh w;ato/ ftu ehsk frnk j't/ ns/
5H
n?; ih n?b NqK;co ckow iwQK eokT[Dr/ sK fe ;feUoNhnK dh g[Bo yohd ehsh ik ;e/.
6H fbfeUfvNh
;jkfJsk dh oew nkgD/ ukb{ yks/ i' fe foiot p?Ie e'b poeoko oZfynk frnk j? ftu
f;X/ eo?fvN bJh gqkgs eoBr/.